Ni to wierzby ni oliwki - rokitnik i oliwnik

Trudno znaleźć bardziej wytrzymałe, a jednocześnie dekoracyjne rośliny niż rokitnik i oliwnik. Dlatego coraz częściej zdobią nasze otoczenie. Rokitnik pospolity (Hippophae rhamnoides) wyglądem przypomina rosnącą na bagnach wierzbę rokitę - stąd jego nazwa, natomiast oliwnik wąskolistny (Elaeagnus angustifolia) kojarzony jest ze śródziemnomorską oliwką.

Obie rośliny należą do rodziny oliwkowatych (Elaeagnaceae). Wyrastają na krzewy lub niewielkie drzewa. Ich liście - lancetowate lub jajowate - przyciągają wzrok srebrzystą barwą (na skórce znajdują się tarczkowate i gwiazdkowate łuski). Dzięki promieniowcom żyjącym w brodawkach korzeniowych wykorzystują azot z powietrza, podobnie jak rośliny motylkowe.

Przedstawione w tym artykule gatunki mają podobne wymagania. Odpowiadają im miejsca w pełni słoneczne oraz lekkie, piaszczyste gleby (na żyznym, wilgotnym i ciężkim podłożu rokitnik ledwie wegetuje, a oliwnik pospolity - choć szybko rośnie - łatwo się przewraca, rozłamuje i wcześnie zamiera). Doskonale znoszą najsroższe zimy, silne upały, suszę, zasolenie gleby, a także zanieczyszczone powietrze. Dlatego mogą być stosowane do rekultywacji gleb, obsadzania tras komunikacyjnych, umacniania skarp, żwirowisk i wydm. Ich owoce zimą przyciągają stada ptaków.

Ze względu na srebrzyste ulistnienle - a w przypadku oliwników także słodki zapach kwiatów - obydwie rośliny stanowią świetny element kompozycji ogrodowych lub parkowych. Szczególnie ładnie wyglądają w kontrastowych połączeniach z gatunkami o ciemnozielonych lub purpurowych liściach. Często tworzone są z nich naturalne szpalery. Mniej nadają się natomiast na żywopłoty formowane, gdyż szybko ogołacają się od dołu, poza tym źle znoszą częste cięcie.

Rokitnik pospolity (Hippophae rhamnoides) to luźny krzew lub niewielkie drzewo o nieregularnym pokroju, dorastające zazwyczaj do 3-6 m wysokości. W Polsce występuje na wydmach nadmorskich, gdzie jest rośliną prawnie chronioną. Jego korzenie rozrastają się głęboko i szeroko, mogą podnosić trawnik oraz utwardzoną nawierzchnię. Często ulegają uszkodzeniom, a wówczas wydają silne odrosty, co stwarza problemy w ogrodzie. Pędy mają ostre ciernie. Liście są wąskie, lancetowate, lekko podwinięte na brzegach, srebrzystozielone z wierzchu i białawe od spodu. Nie przebarwiają się jesienią, a po zaschnięciu długo zostają na gałęziach. Niepozorne, żółtawe kwiaty rozwijają się w marcu lub w kwietniu, jednocześnie z liśćmi lub jeszcze przed nimi. Rokitnik to roślina dwupienna (istnieją osobniki męskie i żeńskie), zapylana przez wiatr. Owoce rosną na bardzo krótkich szypułkach i, choć niewielkie (6-8 mm średnicy), to aż kłują w oczy jaskrawą, pomarańczową lub żółtą barwą. Przez całą jesień i zimę gęsto oblepiają pędy, stąd krzew ten potocznie nazywany jest oblepichą. Dawniej często jego owoce wykorzystywano w celach kulinarnych i leczniczych. Aby owocowanie było obfite, z kilkoma egzemplarzami żeńskimi należy sadzić jeden krzew męski. Rozpoznamy go wiosną po zielonkawych pączkach kwiatowych, wyraźnie większych w porównaniu z brązowożółtymi kwiatami żeńskimi.

Najbardziej znany jest oliwnik wąskolistny (Elaeagnus angustifolia). Gatunek ten występuje na bardzo szerokim obszarze - od Europy Południowej przez Azję Mniejszą do Środkowej. Dawniej zwano go dzikim drzewkiem oliwnym. Jest to rozłożysty krzew lub drzewo, większe od rokitnika (dorasta do 10 metrów). Tworzy płytki system korzeniowy i może być przewracany przez wichury. Pędy ma cierniste (podobnie jak rokitnik), liście zaś nieco szersze. Żółtawe kwiaty, zazwyczaj obupłciowe, wyrastające po 1-3 w kątach liści, rozwijają się w maju lub w czerwcu i miodowo pachną. Żółtosrebrzyste owoce, nawet 2-centymetrowej długości, mniej liczne niż u rokitnika, są niesmaczne, ale nie trujące.

Ostre mrozy może też przetrwać oliwnik srebrzysty (E. commutata). Pochodzi z Ameryki, gdzie rośnie nad brzegami rzek, ale także na suchych stanowiskach leśnych i preriowych. Jest niewielkim krzewem, dorastającym do 2 m wysokości. Jego liczne odrosty korzeniowe "rozchodzą się" po ogrodzie. Roślina ta nie tworzy cierni na pędach. Rozpoznamy ją po owalnych i - jak nazwa wskazuje - srebrzystych liściach. Kwiaty ma podobne do poprzedniego gatunku, owoce zaś mniejsze (do 1 cm długości), niezbyt smaczne.

Pochodzący z Dalekiego Wschodu oliwnik baldaszkowy (E. umbellata) bywa u nas uprawiany, choć podczas bardzo ostrej zimy może przemarznąć. Krzew ten dorasta do 2-3 m wysokości. Ma ciernie i nie tworzy odrostów korzeniowych. Liście kształtem podobne są do poprzedniego gatunku, ale tylko od spodu mają kolor srebrzysty, z wierzchu natomiast zielony. Owoce, czerwone w jasne kropki, o średnicy 8 mm, wyróżniają się urodą, a ich soczysty, kwaskowaty miąższ smakuje wielu osobom.

Gatunków oliwników jest blisko 40, w tym niektóre zimozielone. Hodowcy wytworzyli także wiele odmian mieszańcowych o obrzeżonych lub pstrych liściach. Niestety, są one ciepłolubne i nie warto ich sadzić w naszych ogrodach.

Sorry, this website uses features that your browser doesn’t support. Upgrade to a newer version of Firefox, Chrome, Safari, or Edge and you’ll be all set.